TİROİD HASTALIĞI VE BESLENME

‘’Tiroid hastalığı nedir? Belirtileri ve laboratuvar değerleri nelerdir? Nasıl beslenilmelidir?’’

Tiroid bezi adem elmasının hemen altında bulunan kelebek şeklinde yaklaşık 30 gramdan az küçücük bir bezdir. Küçücük boyutuna rağmen vücudumuzda her organı, dokuyu ve hücreyi etkileyen hormonlar üretir, bu yüzden de büyük bir öneme sahiptir. Dünyada tiroid hastalıklarından müzdarip insan sayısı oldukça fazladır ve gün geçtikçe artmaktadır. Diyabetli bireyler ve çölyak hastaları daha fazla tiroid hastalığı riskine sahiptir. Bunun sebebi genetik etmenlere bağlanılabilir. Diğer tetikleyiciler olarak; Adrenal veya oksidatif stres, yaşlanma, menapoz, gebelik ve sigara gibi çevresel etmenler sayılabilir.

Tiroid bezinin çalışma mekanizmasını domino taşlarına benzetebiliriz. Öncelikle hipofiz bezinden salgılanan bir hormon olan tiroid stimüle edici hormon (TSH), tiroid bezini uyarır. Tiroid bezi ardından T3 ve T4 dediğimiz iki tiroid hormonunu üretir. T4 hormunu vücutta T3 e dönüştürülür. Böylelikle tiroid bezi vücutta yağ-karbonhidrat metabolizmasını, vücut ısısını ve kalp atım hızınıda içeren birçok süreci düzenler. Aynı zamanda kandaki kalsiyum miktarını düzenleyen kalsitonin hormonunu da üretir. Tiroid bezi hastalıkları ise çoğunlukla bu mekanizmadaki küçük aksaklıklar sonucu ortaya çıkar.

Hipotiroidizm belirtileri;

• Ağırlık kazanımı(hızla kilo alma)

• Kuru deri/ Saç kaybı/sert saç

• Güçsüzlük/yorgunluk/unutkanlık

• Kabızlık

• Ruh halinde ani değişimler/Depresyon

Hipertiroidizm belirtileri;

• Ağırlık kaybı, iştahta değişiklikler

• Dışarıya doğru fazla çıkıntılı göz şekli

• Sıcak intoleransı, terleme

• Sık bağırsak hareketleri

• Mental bozukluk/uyku bozuklukları

Tiroid işlevinde laboratuvarda referans aralık TSH 0,2-5,5 mlU/L arasındadır. Bu referans aralıktaki değerler ise bize bazı şeyleri fısıldar:

• TSH> 2 mlU/L ; Artmış 20 yıl içinde artmış hipotiroidizm riski,

• TSH> 2 mlU/L; Artmış tiroid otoantikor sıklığı

• TSH> 4 mlU/L; Artmış kalp hastalığı riski

• Serbest T4< 10.4 pmol/L; Gebeliğin ilk 3 ayında ortaya çıkarsa, bebekte bozulmuş psikomotor gelişim

Tiroid ve Beslenmede Minik Tüyolar

1. Akdeniz diyet modeli tercih edilmeli

Çoğunlukla bol sebze ve meyve içeren, kompleks karbonhidratlardan zengin, doymuş yağlardan fakir (hayvansal yağlar-dolayısıyla ılımlı et-tavuk tüketimi, yarım yağlı süt, yoğurt gibi süt ve süt ürünleri bulunduran; krema, tereyağ ve diğer katı yağlardan uzak) bir akdeniz diyeti temel alınmalıdır. Antioksidan kaynağı sebze-meyveler diyette bulundurulmalıdır.

2. İyot eklemeli mi eklememeli mi?

T3 ve T4 hormon üretiminde görev alan iyot, yetersizliği durumunda tiroid fonksiyonunu bozabilir. Ciddi iyot eksikliği bulunan coğrafi bölgelerde hipotiroidizm hastalığı sıklığının arttığı bilinmektedir. Özellikle gebelikte iyot eksikliği, daha büyük sorunlara sebep olabilir. Bu yüzden diyetle iyot alımı arttırılmalıdır. Yapılan çalışmalar diyette iyot ve demir kaynaklarının bir arada kullanılmasının tiroid işlevinde daha büyük düzelmeler sağladığını göstermektedir. Diyette iyot kaynakları karides gibi beyaz etli balıklar, alabalık, deniz yosunu, et, yumurta, süt ve süt ürünleri sayılabilir. Aynı zamanda iyotlu tuz tüketilmelidir.

Tiroid hastalıklarından otoimmün haşimatoda, tam tersi iyot takviyesi yapmak durumu kötüleştirebilsede, kan değerlerine göre hastayı yorumlamak daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

3. Selenyum kaynaklarını arttırın

Selenyumun azlığında tiroid hormonu oluşumu aksayabilir. Bu yüzden diyetinizin selenyum içeriğine dikkat etmelisiniz. Özellikle haşimato tiroidi hastalığı üzerine selenyumun faydalarına yönelik birçok araştırma bulunmaktadır. Aynı zamanda selenyum güçlü bir antioksidandır ve vücudu oksidatif stresten koruyacaktır. Diyette selenyum kaynakları: Brezilya fındığı, kabuklu-kabuksuz deniz ürünleri, yağlı tohumlar, kabuklu yemişler ve karaciğer gibi organ etleri olarak düşünülebilir.

4. ‘’Karnabahar, brokoli, marul, brüksel lahanası, hardal tohumu,kırmızı turp, şalgam ve tiroid’’, kulağınız bir yerden ısırıyor mu?

Bu besinler tiroid hormon sentezini bozan ‘’guatrin’’ adı verilen bir bileşik oluşturabilsede, yapılan araştırmalar iyot eksikliği olmadığı sürece herhangi bir risk oluşmayacağını göstermektedir. Aynı şekilde soya fasulyesi de iyot alımı sınırlı olduğunda guatrojenik özellikler gösterebilir. Bu açıdan düşünüldüğünde guatrojenik besinler bireysel olarak değerlendirilmelidir.

5. Bol Bol Demir

Tiroid hormonlarının üretimini en başta domino taşlarına benzetmiştim. Bu üretim mekanizmasında bazı hormonların demire bağımlı olması sebebiyle diyette demir kaynakları arttırılmalıdır. Koyu yeşil yapraklı sebzeler, fasulye, bezelye, kümes hayvanları, kırmızı et, kuru üzüm, deniz ürünleri ve yumurta demir yönünden zengin besinlerdir. Demir emilimini arttırmak için C vitamini içeren besinler ile (mesela limon) demir içeren besinleri kombine tüketmek daha fazla yarar sağlayacaktır.