AKTİF KÖMÜR NEDİR?

‘’Siyah ekmekler, siyah dondurma ve makaronlar… Hayatımıza bir anda giriveren aktif kömür nedir ve güvenilir midir?’’

İlk olarak herkesin merak ettiği konu olan; Aktif kömürün -namı-diğer aktif karbonun- , normal kömürden farkına değinmek istiyorum. Kömür; hindistan cevizi kabuğu, torf , talaş gibi organik karbon içeren malzemelerin, oksijensiz ortamda 600-900°C sıcaklıklarda ısıtılması ile oluşur. Aktif kömür ise yüksek iç yüzey alanına sahip mikro gözenekli bir yapı oluşması için yine hindistan cevizi kabuğu, torf , talaş gibi organik karbon içeren malzemelerin buhar, sıcak hava ya da aşırı yüksek sıcaklıklarda kimyasallarla işlenmesi sonucu oluşur.

Aktif kömürün bu gözenekli yapısı bir sünger gibi işlev görür diyebiliriz. Ortamdaki istenmeyen atom veya molekülleri absorbsiyon (emme) özelliği onun çoğu yerde kullanılmasının altında yatan nedendir. Bu sebeple su filtreleme cihazlarında, hava temizleyicilerde yer alırken, uyuşturucu hastaları ve çeşitli zehirlenmeler gibi tıbbi durumlarda da kullanılmasıyla öne çıkar.

Bu değişik sünger acaba vücudumuzda bir detoks yöntemi olarak iş görebilir mi?

Böbrek sağlığı üzerine olumlu etkileri ile öne çıkıyor

Aktif karbon sindirim sistemine alındığında tahmin edersiniz ki inatla sünger görevini sürdürmeye devam edecektir. Özellikle ortamdaki ilaç ve toksinleri emerek uzaklaştırabilir. Böbrek yetmezliğinde; böbrek fonksiyonları azaldığı için, protein sindiriminin yan ürünü olan ürenin vücuttan uzaklaştırılması zorlaşır. Bu noktada üre kaynaklı toksinlerin uzaklaştırılmasında da etkili olabileceği görülmektedir.

Bağırsak Gazı Problemleri

Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA), aşırı gaz birikimini azaltmak için aktif karbon kullanımını destekleyen yeterince kanıt bulunduğunu bildirmiştir.

Akut İshale karşı

Aktif kömürün gözenekli yapısı ishale neden olan bakteri ve ilaç kalıntılarını ortamdan uzaklaştırabileceğinden hakkındaki araştırmalar olumludur.

Diş macunları, cilt maskeleri ve deodorantlar..

Dişlerin Beyazlatılması ve Ağız Sağlığı amacıyla birçok diş macununda aktif kömürü görsekte bu konuyu destekler yeterli laboratuvar ve klinik veri bulunmamaktadır. Cilt Bakımı amacıyla birçok maske ve temizleyicilerde cilt yüzeyindeki kir, toz, kimyasallar gibi bileşenleri uzaklaştırabileceği düşünülmektedir. Deodorant amaçlı olarak da kötü kokuları emmesi amaçlı kullanımı yaygındır.

Zehirlenmelerde kullanılıyor

Zehirlenmelerde ortamdaki bazı toksik maddeleri emerek uzaklaştırması amaçlı kullanımı ile öne çıkmaktadır.

Gıda Takviyeleri??

Aktif kömür detoks amaçlı gıda takviyeleri olarak piyasada yaygınca bulunmaktadır. Bu takviyeler sindirim sistemindeki toksik maddeleri tutup ortamdan uzaklaştırarak detoks görevi görebileceği gibi ortamdaki yararlı vitamin benzeri yapıları da yakalayıp uzaklaştırabilmektedir. Bu yüzden detoks amaçlı gıda takviyesi olarak kullanmak doğru olmamakla birlikte vücudumuzun en iyi detoks aracı karaciğer ve böbreklerimizdir. Bugüne kadar nasıl ki aktif kömür kullanmadan toksik maddelerden zarar görmediysek bundan sonra da görmemiz mümkün değildir.

Yiyeceklerimize kadar sızan aktif kömür güvenilir midir?

Yapılan çalışmalar ve görüşler aktif karbonun ilaç olarak kullanılan karbona maruziyetin, karbonun gıda rengi olarak da kullanıldığı diyetsel maruziyetten 18-300 kat fazla olması nedenleriyle, güvenlik açısından endişe verici olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Yine de aktif karbonun özellikleri ve güvenilirliği üzerine veriler yetersiz olup, daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Her dönemin ayrı popüler yiyecek akımı olduğu düşünüldüğünde, aktif karbonunda dönemimizdeki popüler akımlardan birinin ürünü olduğu kanaatindeyim.

Diyetisyen Ceren Filiz